สำนักงานพัฒนาที่ดินเขต ๑๒

10 กุมภาพันธ์ ของทุกปี เป็นวันหมอดินอาสา (LDD Volunteered Soil Doctor Day) เพื่อเชิดชูเกียรติหมอดินอาสา ผู้เสียสละและทุ่มเทการทำงานร่วมกับกรมพัฒนาที่ดินใน การอนุรักษ์ พัฒนา ดูแลดินและที่ดินทางการเกษตรมาอย่างยาวนาน

เมนูหลัก

บริการประชาชน

คู่มือสำหรับประชาชน

หน่วยงานภายในกรมฯ

ค้นหาภายในเว็บไซต์

เว็บไซต์ที่น่าสนใจ

หมวดหมู่ : อื่น ๆ

เรื่อง : กระจูด พืชท้องถิ่นสู่งานหัตถกรรมสร้างอาชีพ

โดย : admin

เข้าชม : 1394

พฤหัสบดี ที่ 14 เดือน กุมภาพันธ์ พ.ศ.2562

กระจูด พืชท้องถิ่นสู่งานหัตถกรรมสร้างอาชีพ

โดย นายพีระพงศ์ สุวรรณนิล

หัวหน้างานส่งเสริมอุตสาหกรรม ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ

กระจูด เป็นพันธุ์ไม้จำพวกกก (Sedge) ชนิดหนึ่งในตระกูล Cyperaccae ลักษณะลำต้น กลม กลวง ความสูงประมาณ 1–3 เมตร เป็นพืชที่ชอบขึ้นในบริเวณน้ำขัง ตามริมทะเลสาบที่เป็นดินโคลน พบมากแถบภาคตะวันออก และภาคใต้ของประเทศไทย กระจูด มี 2 ชนิด คือ จูดใหญ่ และจูดหนู จูดใหญ่จะนำไปใช้ประโยชน์ได้มาก ส่วนจูดหนูมีลำต้นเล็กและสั้น ความเหนียวน้อยกว่าจูดใหญ่

ก่อนจะมาเป็นโรงงานผลิตภัณฑ์กระจูด งานส่งเสริมอุตสาหกรรม

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ได้มีพระกระแสรับสั่งกับองคมนตรีและผู้ว่าราชการจังหวัดนราธิวาส เมื่อปี พ.ศ. 2524 ให้ดำเนินการศึกษาและพัฒนาพื้นที่พรุร่วมกันแบบผสมผสานและนำผลสำเร็จของโครงการไปเป็นแบบอย่างในการพัฒนาพื้นที่ดินพรุ พบว่า ในพื้นที่พรุมีต้นกระจูดขึ้นอยู่เป็นจำนวนมาก ราษฎรได้นำมาใช้สานเสื่อกระจูด เพื่อใช้เองและจำหน่ายเป็นหัตถกรรมท้องถิ่นอยู่บ้าง แต่ยังไม่มีการพัฒนารูปแบบและการผลิตเป็นผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปแต่อย่างใด จึงได้มีการพัฒนาให้คณะกรรมการบริหารโครงการศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ กำหนดเป็นนโยบายให้จัดตั้งโรงงานผลิตภัณฑ์กระจูดขึ้นมา ในปี พ.ศ. 2527

การใช้ประโยชน์จากกระจูด
ราษฎรในพื้นที่จังหวัดนราธิวาสส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมและมีผู้ว่างงานอยู่เป็นจำนวนมาก ซึ่งในพื้นที่ก็ยังมีพืชเส้นใยจำพวก กระจูด เตย และปาหนัน ขึ้นอยู่ตามธรรมชาติ งานส่งเสริมอุตสาหกรรม ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ เป็นหน่วยงานที่ให้การส่งเสริม สนับสนุนด้านการผลิตและการออกแบบผลิตภัณฑ์เส้นใยพืชและการทอผ้า มีการจัดทำโครงการฝึกอบรมสัมมนาเชิงปฏิบัติการการพัฒนาผลิตภัณฑ์จากเส้นใยพืชและผ้าทอพื้นเมือง ได้ส่งเสริมให้ชาวบ้านนำต้นกระจูด มาผลิตเป็นผลิตภัณฑ์หัตถกรรมพื้นบ้านประเภทหนึ่งของภาคใต้ ผลิตภัณฑ์ที่รู้จักทั่วไป คือ เสื่อกระจูด นอกจากนั้นยังผลิตเป็นผลิตภัณฑ์กระสอบสำหรับบรรจุสิ่งของ และยังมีการพัฒนารูปแบบที่หลากหลาย เช่น กระเป๋า กระบุง ตะกร้า เป็นต้น กลายเป็นผลิตภัณฑ์จากกระจูดที่มีความสวยงาม มีลวดลายสีสันต่างๆ เป็นที่สนใจแก่ลูกค้าทั้งในและต่างประเทศ

ขั้นตอนการนำกระจูดมาใช้
1.ตัดต้นกระจูดที่ยาวและสมบูรณ์
2.คลุกโคนต้นกระจูดด้วยน้ำโคลนขาวให้เปียกทั่วก่อนนำไปตากแดด เพื่อเพิ่มความเหนียวให้กับเส้นใย ช่วยให้กระจูดแข็งตัว ไม่แห้งกรอบ (การผสมน้ำกับโคลน ต้องไม่เหลวหรือข้นจนเกินไป ทดสอบโดยจุ่มมือลงไปให้น้ำโคลนเกาะนิ้วมือ)
3.การนำไปผึ่งแดด
             - นำไปตากแดดแบบกระจายเรียงเส้น เพื่อให้กระจูดแห้งเร็ว
             - ถ้าแดดจัดตากประมาณ 2-3 วัน ให้สังเกตที่ทับกระจูดตรงโคนต้น ถ้าทับแยกออกแสดงว่าต้นกระจูดนั้นแห้งแล้วให้ทำการถอดทับกระจูดออก
4. คัดเลือกต้นกระจูด แยกขนาดเล็ก-ใหญ่มัดไว้เป็นกำ
5. นำกระจูดไปรีดให้แบน ซึ่งการรีดมี 2 วิธี คือ
             - ใช้เครื่องจักรรีด
              - ใช้ลูกกลิ้งรีด ลูกกลิ้งทำจากวัสดุทรงกลม ที่มีน้ำหนักพอเหมาะ เช่น ท่อซีเมนต์ ท่อเหล็กกลม
6. การย้อมสี (สีเคมี)
             - แบ่งกระจูดออกเป็นมัด มัดละ 20-25 เส้น แล้วนำสายยางมัดที่ปลายกระจูดเพื่อไม่ให้เส้นกระจายออกเวลานำไปย้อมสี
             - นำกระจูดไปจุ่มน้ำให้ชุ่มแล้วย้อมสีตามที่ต้องการในถังต้มสี ซึ่งเดือดได้ที่แล้วประมาณ 15-20 นาที
            - ยกกระจูดขึ้นจากถังสี แล้วล้างน้ำสะอาดเพื่อล้างสีส่วนเกินออก
             - นำกระจูดไปตากที่ราว ผึ่งลมให้แห้ง
             - มัดเส้นกระจูดที่แห้งแล้วรวมกัน เพื่อนำไปรีดใหม่อีกครั้งให้เส้นใยนิ่มและเรียบ
7. การจักสาน นำต้นกระจูดที่เตรียมไว้มาจักสานเป็นลวดลาย ถ้าสานเสื่อจะเริ่มต้นจากริม คือ ตั้งต้นสานจากปลายด้านใดด้านหนึ่งไปจนสุดปลายอีกด้านหนึ่ง ถ้าเป็นภาชนะ จะเริ่มต้นจากกึ่งกลางงาน มิฉะนั้นจะทำให้เสียรูปได้ เพราะขนาดของต้นกระจูดส่วนโคนจะใหญ่กว่าส่วนปลาย การสานเสื่อจะมีลายต่างๆ เช่น ลายสาม ลายสี่ ลายดอกจันทร์ ลายดอกพิกุล ลายลูกแก้ว ลายดอกไม้ ลายที่นิยมมากที่สุดคือ ลายสอง ผลิตภัณฑ์ที่สามารถจักสานได้มีหลากหลาย เช่น เสื่อ หมอน กระเป๋า กระบุง ที่รองแก้ว ที่รองจาน
8. การตกแต่งส่วนประกอบอื่น ๆ งานสานเสื่อกระจูดเป็นงานที่เกือบจะทำเสร็จเรียบร้อยในคราวเดียว มีการตกแต่งเพิ่มเติมเพียงเล็กน้อย คือ การเก็บริมหรือพับริม ซึ่งเหมาะสำหรับใช้เป็นเสื่อปูนั่ง แต่หากต้องการนำเสื่อที่สานเสร็จแล้วไปตัดเย็บเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่หรือกระเป๋าที่สานเสร็จเรียบร้อยแล้ว (แต่ยังไม่สามารถใช้งานได้ เรียกว่า กระเป๋าตัวดิบ) ซึ่งต้องมีอุปกรณ์ประกอบเพิ่มเติม เพื่อให้สามารถใช้งานได้ คงทน และเพื่อความสวยงามให้กับผลิตภัณฑ์

เอกลักษณ์ทั่วไปของผลิตภัณฑ์จากกระจูด
ผลิตภัณฑ์จากกระจูด มีลักษณะที่โดดเด่น คือ จะมีความนุ่มและสวยงามคงทนทำจากวัสดุท้องถิ่นซึ่งหาได้ในธรรมชาติ ย้อมสีตามต้องการ เน้นดอกและลวดลายของผลิตภัณฑ์ตามความต้องการของตลาด ฝีมือปราณีต รูปแบบสวยงามทันสมัย

จากการที่งานส่งเสริมอุตสาหกรรม ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ ได้มีการส่งเสริมอาชีพเกษตรกรด้านการผลิตเส้นใยพืชและผ้าทอพื้นเมืองให้เป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ทำให้ผลิตภัณฑ์เป็นที่รู้จักกันมากขึ้นและมีโอกาสขยายตลาดให้แพร่หลาย อีกทั้งยังช่วยลดปัญหาการว่างงานของราษฎรในพื้นที่ตลอดจนเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ของชุมชนไว้ โดยงานส่งเสริมอุตสาหกรรม ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ ได้จัดกิจกรรมเผยแพร่และฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการแก่เกษตรกรที่ต้องการความรู้และต้องการสร้างอาชีพเสริมในครัวเรือนมาอย่างต่อเนื่อง มีการขยายขอบข่ายการดำเนินงานให้ครอบคลุมหมู่บ้านรอบศูนย์ 13 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านคีรี บ้านเปล บ้านอ่าวมะนาว บ้านโพธิ์ทอง บ้านเขาตันหยง บ้านโคกสยา บ้านยาบี บ้านค่าย บ้านใหม่ และ บ้านพิกุลทอง ปัจจุบันมีกลุ่มเกษตรกรในพื้นที่จังหวัดนราธิวาสและต่างจังหวัดที่เข้าร่วมโครงการฝึกอบรมอย่างต่อเนื่อง สามารถถ่ายทอดความรู้ให้แก่กลุ่มเกษตรกรจนสามารถแปรรูปเส้นใยพืชและผ้าทอพื้นเมือง ให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่มีรูปแบบหลากหลายและมีคุณภาพมากขึ้นจนสามารถส่งจำหน่ายได้มากขึ้น
สำหรับเกษตรกรและชาวบ้านที่มีความสนใจฝึกทักษะงานหัตถกรรมจากกระจูดเพื่อนำไปประกอบเป็นอาชีพหลักหรืออาชีพเสริม สามารถติดต่อขอรับคำแนะนำเพิ่มเติมได้ที่ งานส่งเสริมอุตสาหกรรม ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ     โทร 073-631033 , 073-631038

อื่น ๆ5 อันดับล่าสุด

หมอดินอาสาดีเด่นหัวใจเกษตรอินทรีย์ 30/เม.ย./2566

ดินเปรี้ยวจัด... ทำได้เห็นผล 16/ต.ค./2562

เขากวางอ่อน ผลิตผลสมุนไพรจากสัตว์ 25/มี.ค./2562

กระจูด พืชท้องถิ่นสู่งานหัตถกรรมสร้างอาชีพ 14/ก.พ./2562

ดาหลา พืชร่วมยางพาราเสริมรายได้ 22/ม.ค./2562